Na artystów zwykliśmy patrzeć przez pryzmat ich indywidualności. A przecież wielkie dzieła powstają w szerszym kontekście – są wynikiem współpracy, inspiracji, interakcji i, przede wszystkim, uczucia. Międzynarodowe Centrum Kultury zaprasza na wystawę Grafika we dwoje. Jadwiga Kaim-Otręba i Ryszard Otręba, prezentującą wybór prac wybitnych artystów, małżeństwa od ponad pół wieku, których połączyła również miłość do grafiki.

Sztuka i życie do pary

Wspólna wystawa prac Jadwigi i Ryszarda Otrębów daje wgląd nie tylko w ich koncepcję sztuki, wspólnego życia i pracy, ale również obraz polskiego życia artystycznego drugiej połowy XX wieku. – Przy wszystkich różnicach warsztatowo-formalnych ich twórczość ukazuje wspólne doświadczanie życia w jego wielu wymiarach. Poprzez tę wystawę pragniemy podziękować obojgu Artystom za życzliwość i przyjaźń, jaką obdarzają naszą instytucję już od wielu lat – mówi Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka MCK.

Jadwiga Kaim-Otręba jest artystką, która w centrum swojego zainteresowania stawia człowieka, a jej prace przynoszą uczucie akceptacji życia we wszystkich odcieniach. Liryka, kobiecość, wrażliwe ukazanie prozaicznej i duchowej sfery codzienności – to elementy, które odnajdziemy w jej malarskich grafikach. Piękna, ponadczasowa i kontemplacyjna sztuka.

Profesor Ryszard Otręba to postać, która na trwałe zapisała się na kartach historii polskiej sztuki, artysta uznany i doceniany nie tylko w kraju, ale także za granicą. Jego charakterystyczne ascetyczne i minimalistyczne prace, są prawdziwą lekcją kunsztu artystycznego oraz mistrzostwa w technicznym opanowaniu grafiki. Związał swoje zawodowo-artystyczne życie z krakowską Akademią Sztuk Pięknych, gdzie jako profesor prowadził przez wiele lat działalność dydaktyczną. Stworzył tam pionierską Katedrę Komunikacji Wizualnej, dającą podwaliny pod współczesne podejście do designu i sztuki użytkowej.

Koncepcja wystawy

Wystawa w MCK jest okazją, aby pokazać parę artystów, partnerów i małżonków, którzy znaleźli sposób nie tylko na wspólną codzienność, ale i na dzielenie jej z aktywnym udziałem w życiu artystycznym. To opowieść o krakowskim domu artystycznym, będącym zarówno pracownią, jak i miejscem międzynarodowych spotkań towarzyskich. To historia realiów pracy twórczej w wymagającej rzeczywistości PRL-u, a przede wszystkim uczucia, które stworzyło fundament do rozwoju niezwykłych talentów. Dzięki uzupełnieniu aranżacji o wielkoformatowe prywatne zdjęcia oraz pamiątki, wystawa nabiera bardzo osobistego, intymnego charakteru. – Trochę na przekór manierze tzw. „white cube”, czyli wieszaniu dzieł sztuki w czystej białej przestrzeni, naszą intencją jest uświadomienie widzom, że każda sztuka ma swój realny i prozaiczny kontekst. Artysta nigdy nie tworzy w próżni. Dlatego zapraszając Jadwigę i Ryszarda Otrębów do naszej galerii chcieliśmy pokazać ich grafiki poprzez pryzmat ich długiego wspólnego życia – wyborów których dokonywali, traum które przeszli, doświadczanych radości – wyjaśnia kuratorka wystawy, dr Monika Rydiger – To twórczość artystów, którzy w krakowskim artystycznym środowisku uważani są za parę wręcz ikoniczną, dwie nierozłączne komplementarne osobowości.

W Galerii MCK prezentowane jest 50 prac, po 25 stworzonych przez każde z artystów. W zebranym zestawie są prezentowane dzieła uważane za najbardziej znane osiągnięcia w ich dorobku, znajdujące się w kolekcjach najważniejszych galerii i muzeów w Polsce i na świecie.

Wystawa jest kierowana do wszystkich osób zainteresowanych historią i rozwojem polskiej grafiki i designu, komunikacją wizualną, grafiką edytorską, a także artystów oraz projektantów tworzących w medium graficznym, ilustratorów, studentów kierunków artystycznych.

Jadwiga Kaim-Otręba

Po znakomitym debiucie wybrała spokojniejszy rytm swojej artystycznej kariery. Zawodowo związana była z Technikum Odzieżowym w Krakowie, w którym przez dwanaście lat (1968–1980) uczyła rysunku. Brała udział w około stu zbiorowych wystawach grafiki, rysunku i plakatu w kraju i za granicą, między innymi w Austrii, Belgii, Berlinie Zachodnim, Czechosłowacji, we Francji, na Kubie, w RFN, Szwajcarii, Szwecji, Turcji, USA, we Włoszech. Prezentowała swoje prace także na Międzynarodowym Biennale Grafiki w Krakowie, Międzynarodowej Wystawie XYLON Artyści przeciw wojnie i przemocy – artyści w obronie pokoju w Berlinie, Warszawie, Paryżu, Schwetzingen, Bydgoszczy, Toruniu, w Międzynarodowym Triennale Grafiki XYLON w Winterthur i w Międzynarodowej Wystawie Grafiki w Kanagawie.

W recenzji pierwszej wspólnej wystawy małżeństwa Otrębów w 1963 roku w zakopiańskiej Galerii Pegaz, Maciej Gutowski pisał: Jadwiga Kaim-Otręba zdaje się interesować przede wszystkim człowiekiem – postacią ludzką. Jej człowiek widziany jest ekspresyjnie (…), postaci są raczej bezradne i zagubione niż dramatyczne. Może zresztą ważniejsze jest ich działanie jako formy – zróżnicowanej, bogatej, o delikatnych, bardzo malarskich przejściach. Malarskość traktowania wiąże się tu nierozerwalnie z kolorem, stanowiącym bodaj najmocniejszą stronę prac artystki. Jej „myślenie kolorem” ujawniają może jeszcze lepiej od świetnie wyważonych grafik kolorowych prace czarno-białe. Zachodzą w nich bowiem szczególne i tak rzadko odnajdywane stosunki pomiędzy płaszczyznami rożnych szarości, że stają się one prawie ekwiwalentami koloru. Cenna i wcale nie tak częsta umiejętność.

W latach 1960–1998 zdobyła wiele nagród i wyróżnień zarówno w wystawach, jak i w konkursach na grafikę i plakat. Jej prace znajdują się w zbiorach: Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, Muzeum w Tarnowie, w zbiorach miejskich w Zakopanem, w zbiorach Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie, zbiorach grafiki w OK ZPAP w Krakowie, National Museum w Sztokholmie, zbiorach Pratt Graphics Center w Nowym Jorku, zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz w zbiorach prywatnych.

Ryszard Otręba

Sukces polskiej grafiki drugiej połowy XX wieku nie byłby bez niego możliwy. Artysta-grafik, wybitny specjalista z zakresu komunikacji wizualnej, znany głównie ze swoich abstrakcyjnych, geometrycznych kompozycji. Życie zawodowo-artystyczne związał z krakowską Akademią Sztuk Pięknych i jako profesor prowadził przez wiele lat działalność dydaktyczną na Wydziale Form Przemysłowych. Był twórcą unikatowego w skali międzynarodowej programu Katedry Komunikacji Wizualnej.

Jako artysta przemawia charakterystycznym, abstrakcyjnym językiem, świadomie wybierając ascetyczną prostotę, oszczędność i klasyczne elementy tworzywa graficznego. Sam o swoich pracach mówi: W grafikach staram się nie stwarzać niepokoju moralnego, nie wymuszam na nikim odczytywania czegokolwiek. Szukam jedynie bezpośredniego kontaktu z odbiorcą dla wywołania bezinteresownego przeżycia. Tworzę takie napięcia, by patrzeć na obraz i wzbogacać twórczy impuls. Wierzę w twórczy charakter człowieka – w to, że cecha ta za każdym razem pomaga mu w dostarczaniu nowych wrażeń. Zauważyłem, że niektóre z moich kompozycji – nawet te najprostsze – wywołują u mnie oraz u moich bliskich przyjaciół żywe i pełne wizualnego napięcia emocje.

Jego grafiki – w rytmicznych, symetrycznych układach linii, w niemal geometrycznych płaszczyznach czerni, bieli i szarości – są przykładem sztuki niefiguratywnej. Jest to jednak sztuka niezwykle osobista, w której, jak sam podkreśla, odnajdywał równowagę. Osiągnął również mistrzostwo w niezwykle rzadkiej i trudnej technice gipsorytu, którą z sukcesami innowatorsko doskonalił (w zagranicznych podręcznikach dla grafików technika ta przedstawiana jest jako „metoda Otręby”). Jest autorem licznych publikacji i tekstów poświęconych komunikacji wizualnej, projektowaniu znaków i opakowań oraz zagadnieniom procesów widzenia i ich związków z semiologią wizualną. Jego prace graficzne znajdują się w zbiorach muzealnych w Polsce i na świecie, między innymi w oddziałach Muzeum Narodowego w Krakowie, Warszawie, Poznaniu, Szczecinie, Gdańsku, w Muzeum Sztuki w Łodzi, Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Library of Congress w Waszyngtonie, Tate Gallery i Victoria and Albert Museum w Londynie, Moderna Museet w Sztokholmie, Bibliothèque Nationale w Paryżu, Fundacao Calouste Gulbenkian w Lizbonie, National Gallery of Australia w Canberze i wielu innych.


Idea wystawy: Agata Wąsowska-Pawlik, Łukasz Galusek

Kuratorka: dr Monika Rydiger

Aranżacja plastyczna: Anna Wisz

Koordynacja i organizacja: Karolina Wójcik

Redakcja i korekta: Nicholas Hodge, Aleksandra Marczuk

Współpraca: Joanna Biegacz, Ewa Czarnecka, Monika Czepielewska-Wóycicka, Dorota Korohoda, Dorota Kosiec, Łukasz Kozak, Angelika Madura, dr Paulina Małochleb, Anna Śliwa

mat. Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie